Nu ook de Waterschans is hersteld, na de andere projecten fort de Roovere met Pompejus toren, fort Henricus in Steenbergen, de Ligne tussen de forten Pinsen en Roovere (de zoetwater-inundatie) en de zoutwater-inundatie in het Halsters Laag, acht het bestuur van de Vrienden de tijd rijp om taken aan andere (betrokken) partijen over te dragen.
Jan Sinke
In een vrij beperkte periode heeft de Vriendenkring van de Westbrabantse Waterlinie veel meer bereikt dan de initiatiefnemers voor mogelijk hadden gehouden. Voorzitter Ans van den Berg blikte op 26 oktober 2018 tijdens de slotbijeenkomst van de ‘Vrienden van de Westbrabantse Waterlinie‘ in De Schaft terug op het feitelijke begin, toen Jan Sinke, wethouder van de gemeente Halsteren, in 1994 een onderhoud aanvroeg bij (toen) burgemeester Ans van den Berg. Hij bracht, met het oog op de komende gemeentelijke samenvoeging, het slapende bestaan van het nog aanwezige fort de Roovere onder haar aandacht, dat met de mogelijke aanleg van de A4 tussen Bergen op Zoom en Dinteloord als slachtoffer zou kunnen vallen. Met taaie vasthoudendheid haalde hij ook de Brabantse gedeputeerde Roel Augustijn bij deze gesprekken, en wees er op dat de straks grotere gemeente Bergen op Zoom een ‘gouwe plek’ binnen de grenzen had.
Dat deze gesprekken bepaald in goede aarde vielen, bleek toen Ans (op advies van Piet Verhagen) na haar pensionering in 2001 de stichting Vrienden van de Westbrabantse Waterlinie in het leven riep. Deze stichting werd gedragen door vele bij het onderwerp betrokken stichtingen en partijen. De aandacht van de stichting werd van het fort de Roovere verbreed tot de gehele Westbrabantse Waterlinie, de oudste in zijn soort.
Sneeuwbal
De aandacht die door de ‘Vrienden’ op de Waterlinie werd gevestigd, leidde tot een groeiende belangstelling voor de cultuurhistorie in zowel Bergen op Zoom als Steenbergen, waardoor een sneeuwbaleffect ontstond wat leidde tot wat nu van de Westbrabantse Waterlinie weer in het landschap is teruggebracht. Tevens ontstond een hernieuwde interesse in de wat later aangelegde waterlinies die verder in Brabant werden aangelegd tot aan Den Bosch en Grave. Uiteindelijk leidde dit tot het begrip Zuiderwaterlinie, een keten van inundatiegebieden en versterkingen langs de hele noordgrens van Brabant.
Beheer
Ans zei het jammer te vinden dat er van de vesting Bergen op Zoom, het meesterwerk van Menno van Coehoorn, nog maar weinig te zien is. Ze wees er op dat het van belang is om hetgeen nu is teruggebracht, op een gepaste wijze te beheren en exploiteren, opdat ook volgende generaties hiervan kunnen profiteren en genieten. Ze drukte de aanwezigen op het hart om elkaar te steunen, en gemeenten scherp te houden, want het gaat niet alleen om de pecunia, maar ook om culturele waarden.
Secretaris Klaas Hielkema wees er op dat hoewel Ans van den Berg zich altijd (te) bescheiden opstelt, dat zij mede dank zij haar diplomatie en uitgebreide netwerk zeker 90 % van het werk van de ‘Vrienden’ heeft gedaan. Ans zei daarop dat juist de Vrienden als ruggesteun vele deuren opende.
Inspectie:
Als eerbewijs aan de eerste initiator, Jan Sinke, werd de pas geplaatste ‘Janne-bank’ en de nieuwe toegangstrap naar de mosesbrug officieel door de Vrienden in gebruik genomen. Vervolgens leidde een inspectieronde per bus langs de herstelde verdedigingswerken vanuit fort Roovere langs de waterlinie naar Waterschans, Ravelijn Op ten Zoom en fort Henricus. Spijtig was dat het weer niet meewerkte, zodat de inspectie vanuit de bus moest plaatsvinden.
Loftuiting
De lunch kreeg een middeleeuws karakter toen deze werd verrijkt met een ware ‘Hof’dichter. Paul Asselbergs hield een hommage aan Ans, met vele typisch Asselbergse kwinkslagen. Zo refereerde hij aan het moment dat Mozes (met de stenen tafelen) van de Berg kwam, en daaruit bedacht dat ‘Ans van de Schans’ weleens familie van Mozes zou kunnen zijn, wat weer leidde tot de inmiddels wereldberoemde mosesbrug in het fort de Roovere.
De grote verrassing van de dag kwam met de komst van de met ambtsketen gewapende burgemeester Frank Petter. Die kwam iets officieels doen. Tijdens zijn toespraak kwamen steeds kleine groepjes ambtenaren binnen, die op enigerlei wijze met Ans hadden samengewerkt ten behoeve van de ‘Vrienden’. Petter schetste het doorzettingsvermogen van Ans door te vertellen dat het college op zeker moment bericht kreeg dat er een provinciale subsidie verleend was voor ‘een project dat ze helemaal niet kenden’. (of bood hij daarmee onbedoeld een inkijkje in de communicatie op het stadskantoor….? Dank zij deze subsidie kon het herstel van fort de Roovere starten. Er is daarna nog veel gevolgd, getuige de eerdere inspectietrip.
De aap kwam uit de mouw toen Petter vertelde te zijn gekomen om de nieuwe brug die toegang geeft tot de terre van fort de Roovere een naam te geven. Hij nodigde Ans van den Berg uit om de naam mede te onthullen.
Ofschoon Peter Sinke stelde dat er altijd als er iets bijzonders op het fort te doen is, het weer meewerkt, werd deze officiële gebeurtenis ruimschoots overgoten met hemelwater. Hetgeen overigens de pret niet mocht drukken. De brug heet thans ‘Mevrouw Ans van de Berg brug’. Aan de overzijde staat vermeld ‘Dank aan haar enorme kennis en tomeloze inzet’.
Ter afsluiting van de dag was er nog ‘een gezellig samenzijn’ in De Schaft, waarmee de afsluiting van de Vrienden van de Westbrabantse Waterlinie werd ingeluid.
Werkgroep Vestingwerken
Een nieuwe organisatie gaat de taken van de stichting overnemen. De stichting van de ‘Vrienden’ richtte zich vooral op herontwikkeling van de verdedigingslinie. Thans is het moment rijp om te de aandacht te richten op behoud en gebruik van de verdedigingswerken. Dat is hetgeen de nieuwe organisatie gaat doen.
Er wordt nog gewerkt aan een geschikte rechtsvorm en maatschappelijk positie. De organisatie is voorlopig ‘werkgroep Vestingwerken’ gedoopt. Het dagelijks bestuur wordt thans gevormd door Eric Gossen, voorzitter, Ad van Loon, secretaris en Wout Huijgens, penningmeester. Andere bestuursleden zijn nog niet bekend, maar deze stammen uit de bij de Waterlinie betrokken partijen.
Over samenwerking worden nog gesprekken gevoerd met de Geschiedkundige Kring. In de nabije toekomst treft u op deze website nieuws over de verdere ontwikkeling aan.
