De topografische voorstellingen van Bergen op Zoom vormen een inhoudelijk samenhangende groep, maar worden tevens gekenmerkt door een grote diversiteit aan onderwerpen en voorstellingstypen. Bergen op Zoom behoort tot de eerste steden in Nederland die in beeld zijn gebracht. De oudste voorstellingen van Bergen op Zoom werden door niemand minder dan Albrecht Dürer in 1520 getekend. De vroegste voorstellingen van de stad die hierna volgden, werden gemaakt als op zichzelf staande grafiek of maakten deel uit van de weergave van historische gebeurtenissen. Deze laatste verbeelden vaak belegeringen van de stad, zoals door de Fransen in 1747; dramatische gebeurtenissen als de ontploffing van het kruitmagazijn de Stoelemat in 1831 of minder indrukwekkende, maar plaatselijk belangrijke evenementen, zoals de jaarlijkse carnavalsviering of jaarmarkten. Bekende straten, gebouwen en de Grote Markt van Bergen op Zoom zijn in de twintigste en eenentwintigste eeuw nog steeds geliefde onderwerpen van kunstenaars.

Omdat Bergen op Zoom een rijke historie heeft, is er dus een groot aantal onderwerpen dat de moeite waard is om aan bod te laten komen. De stad is meerdere beeldtradities rijk die elk al honderden jaren worden uitgebeeld in getekende, geschilderde en gedrukte voorstellingen. Zij vormen samen het beeld van de stad Bergen op Zoom als historische stad zoals het nog altijd naar buiten toe wordt uitgedragen. Het gaat hierbij om profielen van de stad, om straat- en pleingezichten en voorstellingen van specifieke panden. Enkele voorbeelden zijn gezichten op het Markiezenhof, de St. Gertrudiskerk, de Moeregrebstraat en het Spuihuis, de oude haven en het gezicht op de Gevangenpoort gezien uit de Lievevrouwenstraat.

Ter inleiding en verduidelijking van de gehele module zal allereerst een korte toelichting worden gegeven op de veel voorkomende technieken en termen die worden toegepast binnen het kunsthistorische genre van de topografische voorstelling. Ik doel hierbij op technieken als tekenen, etsen, graveren en lithograferen. Al eeuwen lang worden topografische voorstellingen niet alleen geschilderd, maar ook in grafiekvorm vervaardigd en verspreid. Menig inwoner van Bergen op Zoom heeft vaak enkele van deze voorstellingen thuis aan de muur hangen. In de afsluitende les zal aandacht worden besteed aan het beantwoorden van vragen over (onbekende) topografische voorstellingen die de cursisten in hun bezit hebben.

Verder zullen de termen als profiel, panorama, stadsgezicht, stadsinterieur en gebouwenportret worden geduid aan de hand van meerdere voorbeelden. Ook zal worden ingegaan op de verschillen tussen de cartografie, de topografie en het stadsgezicht. Na afronding van de module zal u een breed en gedegen inzicht hebben in het genre van de topografische voorstelling en de vele beeldtradities die Bergen op Zoom rijk is binnen dit genre.