Na de pauze van de ALV op 13 april 2016 werden de aanwezigen verrast met een lezing over het Bergs dialect. Erfgoed, dat niet zomaar in een vitrine bewaard kan worden, maar het best gekoesterd wordt door dagelijks gebruik en doorgeven aan de volgende generatie. Die er vervolgens aan verandert.
Inleider Kees van Broekhoven van De Berregse Kamer (DBK) is in het dagelijks leven projectleider bij het gemeentelijk Cultuurbedrijf, en voordien ‘schoolmeneer’. DBK is een erfgoedorganisatie, ontstaan uit een werkgroep van de Geschiedkundige Kring. In 2004 werd de inmiddels verzelfstandigde werkgroep in een aparte stichting ondergebracht.
DBK doet nogal wat om het Bergs dialect levend te houden en voor vergetelheid te behoeden. Zo houden de leden interviews met oude Bergenaren die het dialect nog goed kennen, de stichting geeft boekjes uit als het Bergs woordenboek, een receptenboek, een bijnamenboek, straatnamenboek en een spreekwoordenboek (zie hiernaast), organiseert dictees voor volwassenen en de jeugd, en draagt bij aan de kennismaking van nieuwe inwoners met de stad. Het Bergs dialect wordt daarmee op een verantwoorde manier vastgelegd, en (waar nodig) onder de aandacht gebracht. Ofschoon de leden van DBK geen taalkundigen zijn, zijn zij wel taal-liefhebbers, die steun vinden bij taalkundigen als Hans Heestermans, Jos Zwanenberg en Lia Suijkerbuijk. De vrienden van de Berregse Kamer is de ‘supportersgroep’ die bijdraagt middels een jaarlijkse contributie wat weer voordelen geeft bij diverse activiteiten en publicaties.
Netureluk was de lezing van Kees in ’t Berregs diejelekt . ‘IJ viel bekant méé de deur in ‘uis mette vraag of ’t diejelekt volleges d’aanwezege wel blef bestaan. Dèèr verschilde de meninge n’over. Wel vonne ze daddet diejelekt nie zomar gekoppeld mot worre n’aan de Vastenavend. Da sta los vammekare. Veul oud-Bergenère zien in de vastenavend wel d’n énege gelegen’eid vant jaar om weer es vrij-uit in d’r moedertaal t’ouwoere. Kees zee et zo: ‘t diejelekt ken bestaan zonder de vastenavend, mar vastenavend nie zonder diejelekt.
‘t Berregs diejelekt is trouwes ‘n stadsdiejelekt, want ‘Altere en ‘Oòger’eije klinke bepaald anders. En Èèrel is wéér wa d’anders, om bijna alle durrepe rond Berrege effe lengst te gaan. (toevalleg? ….. beginne die ammaal med ‘n ‘A’. Of Wouwe me da persee?)
‘Oe zette da diejelect eigelek op pepier? Da’s gin sinecure; dèèrvoor ontbreke d’r in feite n’n paar tekes in ‘t alfabet. Kees adviseert: blef mè srijve zo dicht mogelek bij ‘t Nederlans, en vul ta d’aan mè stripkes op de klinkers. Omda ta niet genogt is, wort er aan gedocht om un nuuw teke, de ‘Sjwa’ t’introdusere voor de klankloze ‘e’. Oew compjoeter etter trouwes al op gerekend, De Ə kunde gewòòn intiepe (Alt 108), al is Ət in Word wel effe zoeke.
Op lagere schole in Berrege gif DBK ’n Leske Berregs. Dan motte de kinders naarzegge wa ze wor voorgezeed. Lere ze teminste nog us iets van d’r échte moedertaal…. Da moes de zaal dus ok. En da leverde n’éél wat leut op. Voor die lesse n’ebbe ze bij DBK ok un wandplaat gemakt mè vijftien Berregse woorde, waar dadde dan ‘t plaatje bij mot zoeke. En ok dá moes de zaal doen. Nie al’ aanwezege wieste n’t lijsje éémaal aan te wijze.
‘Oe internasjenaal ut Berregs is, blijk uit woorde n’as ‘murpels’ en ‘dilleke’, die waarschijnluk komme van ‘t Engelse ‘marbles’ en ‘tilbury’.
De zaal kreeg ok nog ‘n diktee van één zin te srijve. Die zin zal wel nie uit ‘t schooldiktee stamme. ‘Umoristies istie wel, de zaal zat al te gille bij ‘de n’eerste voorlezing. Uiteindelijk moes da de vollegende zin oplevere:
Ut blòòt medèl zééverde daddet zo koud was en dee toen twalef kèèrse n’aan om der eige n’n bietje n’op te werreme. (al zou ‘n Berregenèèr eerder zegge: ‘en stook toen twalef kèèrse n’aan’)
Toenter dèèrnaar nog ‘n paar ‘Sitsentjes’ verbij kwame, ging ‘t dak bekant van de zaal, grijs pebliek of nie! Kek nog mar is naar de titel van di verslag, en gif ok is antwoord op dees vraag: ‘Pastapakoenou?’. En wie kennie: ‘Bettieakkemaai?’, ‘Lappetemokkus’ ‘Pakennetoknog’ en zo kende nog wel effe deur.
As besluit van de lezing kwam netureluk nog de term ‘Oudoe’ verbij, da d’ouwere Bergenère trouwes nooit gebrukte. Die zeeje ‘Selu’ ass’ erreges vertrokke, of ‘t wa stijvere ‘Bezjoer’. Mar da d’oorde bijna nie meer. Oe datta ‘Oudoe’ der in is gekomme, is eigeluk nie bekend. ‘t Beste bewijs dadde zellef ok ‘t diejelekt steeds verandert. Belangrijkste n’is, daddet deurgegeve wor aan de vollegende ginnerasie, al zulle die da zeker nie ‘t zellefde n’ouwe, en al éémaal nie as z’erreges buite Berrege gaan wòne.
Zelde zijn de bezoekers van de algemééne lede-vergadering naar aflòòp zo joleg vertrokke. Mar nouw ’t Berregs diejelekt bij de School voor Geschiedenis onderdeel van’t lespeket is geworre, zulle veule naar ‘uis gegaan zijn mè d’t vaste voorneme om voor die medule in te srijve. Da’s dus bij voorbaat ‘n sukses!
Wie z’n eige goed wil voorbereije, kekt avvast één of meer van die boekskes van de Berregse Kamer naar. Bij de Berregse boek’andel kunde ze zó kòòpe. Mar ge kun z’ok bij DBK zellef bestelle.
