Happy to see you!

Zevenentwintig oktober 1944 werd Bergen op Zoom door Canadese troepen bevrijd uit het nazi-regime. Zevenentwintig oktober 2014 worden de gebeurtenissen uit die dagen opnieuw verteld. Terwijl elders in de stad de voorbereidingen voor het herdenkingsdéfilé in volle gang zijn, voegt de familie Huijsmans een rechtstreeks ooggetuigenverslag toe aan de  geschiedschrijving over de stad.
Wethouder Arjan van der Weegen heeft (uiteraard) geen eigen herinneringen aan de oorlogsperiode. Wel heeft hij vaak verhalen over die tijd gehoord van zijn grootouders. Hij toonde zich dan ook aangenaam verrast dat er (na dat van Marie van Dierendonk)  opnieuw een dagboek uit die periode is gevonden dat de gebeurtenissen rondom de bevrijding van Bergen op Zoom vertelt. Hij was trots dat hij het eerste gedrukte exemplaar mocht aanbieden aan de nestor van de familie, de 92 jarige Herman, broer van Jo.

Herman Huijsmans, een broer van Jo, vertelt dat hij destijds was ondergedoken in Limburg. Hij is daar pas bevrijd op 5 maart 1945. Hij wist dan ook niet van het bestaan van dit dagboek van zijn zus. Later is daar ook nooit over gesproken; de mensen keken toen vooral vooruit. Destijds is de familie verhuisd naar een woning aan de Zuidzijde Zoom. Na overlijden van de ouders zijn enkele zussen tot enkele jaren geleden daar in blijven wonen. Zo was het mogelijk dat er zaken op de zolder bleven staan die uit de naoorlogse tijd stamden. Pas enige tijd geleden is het huis onttakeld, en bij die gelegenheid werd in een der laatste dozen op zolder dit dagboek ontdekt. Dat zoiets tevoorschijn kwam, was voor de hele familie een verrassing. Ook Jo’s kinderen bleken niet bekend met dit dagboek.

Pas na zorgvuldig overleg binnen de familie is besloten om het bestaan van dit dagboek in de openbaarheid te brengen. Omdat het een heftige periode uit de stadsgeschiedenis omvat, en nagenoeg in het brandpunt van de strijd ontstond, toonden zowel overheden als erfgoedorganisaties zich geïnteresseerd om iets met dit dagboek te doen.
Juist vanwege het historische belang van dit dagboek voor de stad hecht de familie er aan om het een waardige en veilige plaats te geven.  Zij geven het boek dan ook in blijvende bewaring bij het gemeente archief.
Met deze woorden overhandigde Herman Huijsmans vervolgens het originele manuscript aan Arjan van der Weegen, die het direct daarna overreikte aan Mireille Franken van het Markiezenhof. Hiermee is zeker gesteld dat dit manuscript voor toekomstige generaties beschikbaar blijft.

Een tweede borg daarvoor is het uitgifte van het dagboek in gedrukte vorm, dat nu dus voor iedereen te koop is bij Quist boekhandel. Een uitgave als facsimile is wel overwogen, maar om verschillende redenen is daar toch van af gezien.
Hermans dochter Els (Baarends-Huijsmans) schetste daarna in het kort het gezin Huijsmans dat woonde op de hoek Burg Stulemeijerlaan- Zuidzijde Zoom, waarvan Jo (en haar vader Herman) deel uitmaakte(n).
Vervolgens las Els een aantal stukjes uit het dagboek voor. In de volgorde waarin het was geschreven, waardoor je dag voor dag de spanning nóg voelde toenemen, al is het dan zeventig jaar later. Ofschoon Jo in haar dagboek slechts feiten noteerde, tonen die feiten de lezer een spannende periode uit de Bergse geschiedenis..

Direct na afloop van de presentatie togen de meeste  bezoekers dan ook naar boekhandel Quist, om daar een of meer exemplaren aan te schaffen. Want voor Bergenaren die veel, zo niet alles van hun stad willen weten, is dit dagboek een onmisbare aanvulling.
Zo kunnen de lezers concluderen dat bewoners langs de Zuidzijde Zoom (in het dagboek ‘Zoomweg’ genoemd) als datum van de bevrijding bepaald niet vrijdag 27 oktober 1944 zouden noemen, maar een paar dagen later. Terwijl verder naar het zuiden in de stad de bevrijding al werd gevierd, was het langs de Zoom tot maandag 30 oktober nog volop oorlog. De familie Huijsmans zat tot maandag in de kelder van het huis, zonder enig contact met verderaf wonende familie of andere Bergenaren. Wat we nu als bevrijdingsdag van de stad vieren, is dan ook kennelijk de dag waarop de eerste Canadezen de stad binnentrokken. Echt bevrijd was de gehele stad dan ook pas toen op 30 oktober de doorbraak over de Zoom werd geforceerd en het Canadese leger verder richting Halsteren kon trekken (zie echter ook reactie onderaan). Toen was de weerstand langs de Zoom gebroken en het gevaar van beschieting in de stad geweken. Hoe ver het modernste wapentuig echter reikte bleek op 25 februari en 1 maart 1945, toen de stad door twee V-1 bommen werd getroffen, en waarbij in totaal 32 doden vielen. Meer hierover kunt u lezen in de Waterschans van 1 april 1968. Deze uitgave was als ‘gedenknummer’ geheel aan de bezettingsperiode 1940-1945 gewijd.  die u ook onder deze link kunt vinden. Daarin stond toen al een aanbeveling van Burgemeester en Kringlid E.G.H. Härtel om de oorlogsherinneringen van mensen snel vast te leggen, om legendevorming te voorkomen. Een reden temeer om dit dagboek als rechtstreeks ooggetuigenverslag op zijn waarde te kunnen schatten.

Het is geweldig dat dit hoofdstuk aan de geschiedenis van de stad wordt toegevoegd in hetzelfde weekend waarin de bevrijding van de stad zeventig jaar geleden groots werd herdacht. De rechtstreekse blik terug naar oktober 1944 verrijkte deze herdenking zeker. We kunnen ons slechts gelukkig prijzen dat de familie Huijsmans dit dagboek openbaar heeft willen maken. Een ‘hartelijk dank’ daarvoor is zeker op zijn plaats.