Hofzaallezing 2017-III: Muziekschool 150 jaar

De derde hofzaallezing van 2017 op 21 maart besteedde aandacht aan het over enkele weken bereikte 150 jarige bestaan van de Bergse gemeentelijke muziekschool. Maar Cees Meijer maakte in zijn inleiding duidelijk dat dit eigenlijk niet klopt: er is geen sprake meer van alleen maar een muziekschool, er is in de loop der tijd veel aan toegevoegd. Daar ging zijn verhaal vooral over. Meijer putte voor het historisch overzicht uit een onderzoek dat Yolande Kortlever deed voor de publicatie van een artikel of studie over de muziekschool die binnen afzienbare tijd verschijnt.

Laagdrempelig onderwijs
Om te laten zien wie van de school gebruik maakt, en wanneer je daarmee kunt beginnen, opent de avond met twee kinderen die al op zesjarige leeftijd voor een volle hofzaal een stukje vioolspel laten horen. Janneke en Anne vertederden de zaal zodanig dat het betoog dat nu volgt eigenlijk al overbodig is….

Muziek is van alle tijden
Meijer startte zijn overzicht met een schets van de bloeiperiode in de Middeleeuwen, toen vooral de kerkelijke muziekbeoefening gestimuleerd werd door de Bergse heren. In een publicatie die bij gelegenheid van het 125 jarig bestaan van de ‘Gemeentelijke Muziek- en Balletschool’ verscheen plaatste Willem van Ham hier echter al een kanttekening bij: De teloorgang van de muziekbeoefening in de eeuwen er na werd over het hoofd gezien om het bestaan van de muziekschool te ondersteunen. De vestingperiode van de stad en de daarmee gepaard gaande belegeringen zal hier niet vreemd aan zijn geweest. Na de inname door de Fransen in 1747 was de stad grotendeels ontvolkt.
Pas in de Franse bezettingsperiode van 1895 tot 1814 is weer sprake van wat bestendiger muziekbeoefening. Dat de Franse militairen hier ten minste bij betrokken waren, en misschien wel de kern er van uitmaakten, blijkt uit het feit dat met het vertrek van de Fransen een einde komt aan het bestaan van de ‘Société du Concert, Harmonia’.

Harmonie
Omdat de behoefte aan muziekbeoefening ook bij de burgerij leeft, wordt in 1816 een muziekgezelschap ‘Harmonie’ opgericht met leden uit burgerij en garnizoen. Toen begon een onafgebroken periode van muzikale vorming die tot heden voortduurt. Omdat leden van de harmonie voor deelname muziekschrift moesten beheersen, werd daarvoor in 1865 een jeugdopleiding ingericht. Ook andere muziekgezelschappen die in die tijd werden opgericht maakten hier gebruik van. Het beheer van deze muziekopleiding bleek echter al spoedig een te zware belasting voor Harmonie. Lees: Omdat deze vereniging zich vertild had aan de hoge kosten van het 50 jarig jubileumfeest ging deze failliet. Daarop besloot de gemeenteraad op 19 november 1866 de school voortaan als gemeentelijke instelling te beschouwen.

Gemeentelijke Muziekschool
De officiële opening van wat vanaf toen de Gemeentelijke Muziekschool heette vond plaats op 3 april 1867 in het lokaal aan de Vismarkt wat de school toen gebruikte: het Wapen van Tholen, nu Catharinaplein 35.
Meijer schetst het vanaf de start veelbewogen bestaan van de muziekschool dat zich vooral kenmerkt door het voortdurend moeten wisselen van onderdak en in de beginjaren vooral ook vaak van schoolleiding. Wat betreft het onderdak was vaak de slechte staat van onderhoud van een gebouw aanleiding om te verhuizen. Naar weer een gebouw dat toch al leeg stond, maar meer ruimte bood voor het groeiend aantal leerlingen. Vooral de eerste decennia van de vorige eeuw lieten een sterke groei zien: van 112 leerlingen in 1899 steeg het tot 372 in 1922. De economische crisis in de jaren dertig van de vorige eeuw was oorzaak van een daling van meer dan veertig procent. Zelfs was er in 1929 een voorstel aan de gemeenteraad om de school maar op te heffen of te privatiseren. Zo ver is het niet gekomen.

Verdere omzwervingen door de stad zijn te vinden in de publicatie van 1992 bij gelegenheid van het 125 jarig bestaan van de school, die sedert 1971 de ‘Gemeentelijke Muziek- en Balletschool ‘ heette en inmiddels 1552 leerlingen telde. Dat jaar werd de balletopleiding Terpsichore in de school opgenomen.
Tenslotte vond de school in 1982 een definitieve huisvesting in het hoofdgebouw van de vrijkomende Wilhelminakazerne. Een gebouw waarvan de toenmalige adjunct-directeur Piet Kats zich afvroeg hoe ze die enorme ruimte ooit nodig zouden hebben…. Cees Meijer vertelt het met een lach.

Expansie
Daarmee komt hij op de expansie die de school na die periode doormaakte door het aanhaken van meer activiteiten, die onderling versterkend werken. Zo is er de afdeling beeldende kunsten (die de blokstallen moest verlaten) en de theaterafdeling die inmiddels ook volwassen is geworden. Ofschoon muziek de hoofdschotel blijft, biedt de verscheidenheid aan disciplines onder één dak duidelijk meerwaarde. Het spreekt voor zich dat hiermee meer leerlingen worden aangetrokken en meer docenten noodzakelijk zijn. Docenten die voor een belangrijk deel voortkomen uit het groeiend bestand aan oud-leerlingen die hun belangstelling voor muziek (of dans, expressie, etc) tot een roeping gemaakt hebben. Cees behoort hier zelf ook toe.

Sara Swaak en Twan Muste, die met het lied van Claudia de Breij ‘Mag ik dan bij jou?’ de zaal stil wisten te krijgen toonden tot welk niveau je kunt komen op deze school. Sara zong dit lied met een duidelijk geschoold, warm en vol stemgeluid, waarbij de begeleiding door Twan op de vleugel het geheel een professioneel maakte. Een ensemble om een avond naar te luisteren.

Onderwijsmethode
Ouders die nu zelf kinderen op de muziekschool hebben herinneren zich hoe het muziekonderwijs op hun lagere school veranderde toen dat vanuit ‘de muziekschool’ werd aangeboden. Alle kinderen wilden graag muziekles hebben van Cees Meijer. Zijn enthousiasme werkte aanstekelijk op de leerlingen. Wat weer leidde tot meer aanmeldingen voor het AVMO, het Algemeen Vormend MuziekOnderwijs en groei van de school.
De ontwikkelingen binnen de school betekenden ook veranderingen van onderwijsmethode. Tot nog niet zo heel lang geleden verplichtte het schoolsysteem de leerling om na drie jaren opleiding een examentoets te maken. Die was maatgevend om al of niet door te mogen gaan. Meijer vond het ‘best wel eng, dat je kunt zakken voor je hobby’. Na negen jaar was de gehele opleiding voltooid en verliet een leerling de school.

Oefening baart kunst
Tegenwoordig gaat dat heel anders. Meijer blijkt hier een aanhanger van het Montessori- of gelijksoortig onderwijs. Hij laat kinderen eerst met instrumenten muziek (of wellicht alleen geluid) maken, om daarmee te ontdekken dat om een instrument te bespelen het best handig is dat je daarvoor technieken aanleert, en muziekschrift kan lezen. De ontwikkeling daarin volgt eenieder in zijn eigen tempo. De school stimuleert ook het spelen voor ‘publiek’ vanaf het moment dat een leerling start met zijn opleiding. Cursisten geven zelfs hun eigen examen vorm. Meijer toont een filmpje van een examen. Zang, expressie, belichting en begeleiding worden daarin als één geheel gepresenteerd aan de examencommissie. Het ziet er professioneel uit.
Getalenteerde leerlingen groeien door naar conservatorium, terwijl anderen die muziek maken als hobby voldoende vinden, naar de school blijven komen om bij te blijven als lid van een band, koor of harmonie. Dat geldt ook voor andere disciplines die de school tegenwoordig aanbiedt door het opnemen van bijvoorbeeld Poppodium. Leerlingen kunnen hierdoor makkelijker in contact komen met professionals, en zelfs worden masterclasses gegeven. De ‘popschool’ hanteert het ‘omgekeerd leren’: start in een band, en leer dan hoe te spelen. Poppodium is daarvoor een ideale gelegenheid. Overigens wordt ook het spelen in café’s of andere locaties als bejaardenhuizen en in bijprogramma’s in theater De Maagd bevorderd.

The Voice
Cees Meijer stelt zelfs dat het thans zo bekende TV programma ’The voice of Holland’ op het CKB is uitgevonden. Al eerder hield deze onder de titel The Voice talentenwedstrijden in de wijken, met een finale in De Maagd, compleet met draaistoelen voor de jury. Toen The Voice bij Talpa op TV kwam, is na een reactie vanuit het CKB dat programma snel omgedoopt tot The voice of Holland.
Ook films als Bontekoe en Alex vinden volgens Cees Meijer hun oorsprong in het CKB, al ontging uw verslaggever hiervan de pointe.

Cursusaanbod
Meijer vertelde dat er weliswaar een forse bezuiniging (-23%) op het totale cultuurbudget werd opgelegd, maar dat het dank zij de ruimte die gelaten werd om deze budgetten te besteden, de onderlinge samenwerking van deze instituten leidde tot méér dan de som der delen.
Zo werd het cursusaanbod rigoureus op de helling gezet. Het CKB werkt samen met scholen en is meer rechtstreeks actief in de wijken. Dit bevordert de leefbaarheid in zo’n wijk, want het samen muziek maken bevordert de cohesie in de wijk en biedt kansen voor jongeren. Analoog aan de in Venezuela uitgevonden leerorkesten, waar tot 400 kinderen uit sloppenwijken met een muziekgezelschap rondreizen in de wereld.

Nieuwe vaardigheden
Toppers worden voorbereid voor het conservatorium. Maar ook docenten bereiden zich voor op nieuwigheden. De 21e eeuw brengt zoveel nieuws met zich mee dat daarvoor nieuwe vaardigheden nodig zijn. Als je wilt opleiden voor beroepen die nu nog niet bestaan moet je voortdurend aandacht hebben voor nieuwe ontwikkelingen. Zo speelde Toine in het ensemble niet met gewone bladmuziek, maar gebruikte daarvoor een appje op zijn smartphone. En juist op het gebied van toneelkunsten en de techniek daar omheen is veel in beweging.

Cultuurbedrijf
Het besluit van de gemeenteraad om CKB, De Maagd, Markiezenhof en Gevangenpoort samen te voegen tot het Cultuurbedrijf biedt alle mogelijkheden voor leerlingen om zich te ontplooien op velerlei gebied. Inmiddels wordt toch al weer verder gekeken: de bibliotheek wordt gezien als een interessante partner, omdat hiermee taalontwikkeling ook in het aandachtveld komt. De doelstelling is eender: bereik de jongeren die hun vaardigheden willen ontwikkelen.

Promotie
Meijer wist met zijn betoog de bezoekers dermate te enthousiasmeren, dat na het verlaten van de zaal in de garderobe iemand opmerkte dat hij nog nooit zo’n lange Ster-spot had gezien. Later zei Cees Meijer hierop: Haha! Missie geslaagd!