Mini excursie naar de Zuidzijde Haven, Korte Meestraat en Goudenbloemstraat

De mini excursie leidde naar Zuidzijde haven 27 – 33 en Kort Meestraat 15, ofwel de panden De Hollansche Thuyn, De Swaen, De Drie Haringen, Poort van ’s Lands Welvaren, Het Rheecalf en Ons Bergen.
Strijkbalken en sleutelstukken, voor- en achterhuizen, dubbele en enkelvoudige balklagen. Wie regelmatig deelneemt aan de excursies van de Geschiedkundige Kring raakt niet alleen thuis in de bouwkundige terminologie, maar wordt er zich gaandeweg bewust van dat elk huis in de binnenstad van Bergen op Zoom een eigen geschiedenis en eigen kenmerken vertoont. Het bezoek dat leden van de Kring en belangstellenden jongstleden zondag 14 september 2008 onder leiding van Jan Weyts brachten aan een aantal panden in de binnenstad, bevestigde dit. Weyts had ook een verrassing voor de deelnemers: een bezoek aan ‘Het Reecalff’ uit circa 1450. Stond niet op het programma en was in feite de topper!

Bierkelders

De excursie startte op de Zuidzijde Haven, de voormalige kantoren van het inmiddels verdwenen Gemeentelijk Energiebedrijf: ‘De Hollandsche Thuyn’, ‘De Swaen’, ‘De Drie Haringen’ en de ‘Poort van ’s Lands Welvaren’. De Hollandsche Thuyn  op nummer 27 is het belangrijkste huis. Reeds genoemd in de 15^e eeuw is het huidige pand een overgangshuis uit de 16^e eeuw, want het heeft beneden moer- en kinderbalken en op de verdieping enkelvoudige balklagen. In de 17^e eeuw was hier een brouwerij gevestigd. Uitgestrekte kelders getuigen nog van deze periode. In de voorkamer op de eerste verdieping vertoont het plafond nog restanten van een 17^e eeuwse beschildering in een rankenmotief.
Eind 19^e en begin 20^e eeuw woonde hier de familie Tieman. Tieman was de directeur van de gasfabriek. Een zeer verzorgd plakboek met originele foto’s gaf een goede indruk van de rijke wijze waarop deze familie het pand bewoonde.

Onherstelbaar beschadigd

Het zeer diepe huis De Swaen, drie ruimten achter elkaar, werd in 1600 geheel nieuw opgetrokken. Een door de gemeente in 1979 (!) uitgevoerde ‘restauratie’ heeft het pand geen goed gedaan. Zowel op de beneden als op de eerste verdieping werden balklagen in de vertrekken aan de straat onherstelbaar beschadigd. In het achterhuis is dat gelukkig niet gebeurd. Bij deze operatie sneuvelde ook de fraaie 16^e eeuwse achtergevel van De Hollandsche Thuyn. Al eerder liet de gemeente beide kappen veranderen. (1921).

De Drie Haringen en de Poort van ’s Lands Welvaren zijn reeds lang verdwenen. In 1930 plaatste de gemeente hier een in betonskelet uitgevoerd kantoorgebouw waarop in 1950 een tweede verdieping met kap werd geplaatst.

Verrassend pand

Voor de deelnemers aan de excursie had Jan Weijts een verrassing: een niet gepland bezoek aan Het Reecalff uit circa 1450 (Fortuinstaat 15, voorheen schoenhandel Van Unen). Bijzonder voor dit zeer grote en eeuwenoude pand is dat het, zoals gebruikelijk was, niet in tweeën is gedeeld: een voorhuis voor handelsdoeleinden en een achterste deel om in te wonen. Uit de bouwkundige opzet blijkt dat de gehele benedenverdieping van Het Reecalff van meet af aan was bedoeld voor handel/nijverheid. Het huis zit vol met verwijzingen, bijvoorbeeld: sporen van het verplaatsen van balklagen, restanten van mogelijk een houten voorpui, achter een voorzetmuurtje de oorspronkelijke bepleistering met een meekraprode kleur. In tegenstelling tot De Hollandse Thuyn en De Swaen heeft Het Reecalff zowel op de beneden- als  bovenverdieping een samengestelde balklaag van moer- en kinderbalken.

Acht woningen !

Tot slot bracht het gezelschap van ruim 50 belangstellenden een bezoek aan de panden in de Goudenbloemstraat waarin tot voor kort wijkcentrum Ons Bergen was gevestigd. Tot ieders verbazing vertelde Jan Weijts dat het hier niet gaat om vier woningen zoals men zou kunnen afleiden uit de vier voordeuren met telkens twee ramen. Oorspronkelijk, 1850,  waren vier keer twee woningen: een gezamenlijke toegangsdeur in het midden met telkens links en rechts een raam. Achter de voordeur een gezamenlijke gang naar achteren, links en rechts een woning  en een gezamenlijke trap naar boven met links en rechts slaapkamers. Omdat het interieur was ontmanteld konden de deelnemers goed zien waar tussenmuren en trappen stonden. Hier en daar staan nog de originele schoorsteenmantels. De woningen waren voor gehuwde militairen.

Inlichtingen: www.geschiedkundigekringboz.nl