Nogmaals: een oude luchtfoto

U herinnert zich als bezoeker van deze website vast nog het artikeltje met bovenstaande titel van enkele maanden terug. Geplaatst in een periode waarin geen nieuws was waarvan u we beslist op de hoogte moesten stellen. Misschien ligt u zelfs wakker van dit artikeltje, omdat u nog een antwoord aan de redactie voorbereidt.
Laat u vooral niet weerhouden! U krijgt zelfs hulp. De foto kunt u nogmaals bekijken via deze link. Tip: klik met de rechter muisknop en kies dan voor ‘openen in nieuw venster’. Dan kunt u de foto maximaal vergroten.

 

Reeds in augustus kwam een reactie van Jeroen Dietvorst, de nieuwe eigenaar van het pand Hoogstraat 15, het ‘huis van Marie de Ram’ of ‘huis van Asselbergs’, dat de Kring tijdens een miniexcursie bezocht heeft op 12 mei 2013 (zie verslag). Deze berichtte het volgende:

Geachte redactie,

Ik heb de luchtfoto gezien op de website van de Geschiedkundige kring. Ik heb het idee dat de foto genomen is in 1925. Ik ben zelf eigenaar van de Hoogstraat 15 “Jerusalem”. Deze woning is gebouwd in 1890. In 1925 is er aan de zijkant van de woning een garage met bovenverdieping gebouwd. Echt duidelijk is het niet, maar ik meen te zien op de foto dat deze garage in aanbouw is.
Met vriendelijke groet, Jeroen Dietvorst

 

Dat zou betekenen dat de foto in elk geval niet vóór 1925 gemaakt kan zijn, want toen was die garage er nog helemaal niet. Of stond er vóór die tijd een ander bouwwerk op die plek? Dat wordt de beeldbank naspeuren…. maar je kunt natuurlijk ook het studierapport van Weyts architecten weer raadplegen.

En dan valt in oktober een reactie van Paul Sturm in de bus , die deze foto tot op de millimeter heeft geanalyseerd, en daarmee tot een nauwkeuriger opnamedatum komt dan door de redactie aangegeven. Hij voert gedetailleerde argumenten aan die ook de redactie even verbijsteren. Hoogst leerzaam. Omdat hij zo informatief is, is zijn reactie hier integraal overgenomen:

Geachte webmaster,

Ik was bijzonder geïntrigeerd door de grote luchtfoto waar een nadere tijdsbepaling bijgewenst werd. Geboren in de Burgemeester Stulemeijerlaan en daarna nog eens ruim dertig jaar in de Boxhornstraat gewoond hebbend was dit een bijzonder interessante, doch tijdrovende, puzzel.
Uiteindelijk ben ik voor de opnamedatum uitgekomen op de jaren 1919 tot “ergens in” 1922. Niet daarvoor!  Niet daarna! Ik zal proberen uit te leggen hoe ik langs beide kanten langs de tijdlat de uiterste jaren naar elkaar toe heb kunnen schuiven:

Vroegste tijdstip:

• De foto moet van na 1914 zijn want op de Grote Markt heeft het grote winkelpand van de Fa. Davervelt (thans restaurant “de Bourgondiër”) reeds de grote winkelramen met de uitstaande zonneschermen. Dit pand is in 1914 tot winkelpand verbouwd. (zie blz. 43 “Bergen op Zoom-Verleden Tijd” )

 

 

 

 

• 

  De foto moet ook van na 1916 zijn want anders kon de toren van de kerk van de Martelaren van Gorcum er niet in volle glorie op staan, die is pas in 1916 gereed gekomen. Die kerk is al in 1906 geopend, maar bleef nog zonder front met de bekende “1½” toren. (waarvan de hoge in 1944 door de Duitsers opgeblazen werd)

 

 

 

 

• 

  Vervolgens blijkt dat de foto zelfs van na 1918 moet zijn: dit blijkt uit het reeds gereedgekomen hoge nieuwe hoekpand op de hoek Steenbergsestraat – Korte Meestraat dat in 1918 gereedgekomen is!

Aldus weten we dat de foto van na 1918 moet zijn, anders kon dat pand Steenbergsestraat-Kortemeestraat er immers niet op staan.

 

 

 

 

 

 

Laatste tijdstip

Maar nu de bovengrens qua jaartallen opzoeken: Hoe “jong” kan deze foto uiterlijk zijn?

• Om te beginnen grijp ik naar de op de foto zichtbare tramrails op de Markt, van de tramlijn Antwerpen –Bergen op Zoom Tholen.  Die lijn werd in 1936 opgeheven en de tramrails uit de stad verwijderd. De foto is dus in elk geval van vóór 1936.  Maar dat geeft te veel speelruimte…

• 

  Vervolgens blijkt de mooie sierlijke betonnen brug over de Zoom, in het verlengde van de Van Overstratenlaan nog niet op deze foto te staan en die werd in 1932 gebouwd (en in 1944 al weer opgeblazen door  ….Juist!) De foto is dus zelfs van vóór 1932.

 

 

 

 

 

• 

  Het kleine gebouwtje waar naar gevraagd werd tussen Goudenbloemstraat en Noordsingel  is het voormalige Kruithuis Dumont.  Dit is in 1920 door het Ministerie van Oorlog afgestoten, in verval geraakt en tenslotte in 1925 gesloopt. Het staat echter nog in niet vervallen staat op deze foto, dus de foto moet van zelfs ruim vóór 1925 zijn. (De naam Dumontsdreef herinnert nog aan dit Kruithuis).

 

 

 

 

• 

  In 1914 verblijdde smid Janus Dingemans de stad met een prachtige smeedijzeren fontein welke in de punt van de Bredaschestraat – Arnoldus Asselbergsstraat geplaatst werd. Na de bouw van de St. Josephkerk aldaar kwam de in die tijd “almachtige” R.K. autoriteit tot de slotsom dat daar een enorm beeld van het H. Hart moest komen te staan. (staat er nog).  De mooie fontein moest verkassen en die werd naar een rotonde in de Burg. Stulemeijerlaan (Avenue Prinses Wilhelmina) verplaatst, het kruispunt bij de Rijks H.B.S. (Burg. Stulemeijerlaan – Bolwerk Noord en Zuid). Op deze foto is echter die fontein daar nog niet te zien dus de foto moet dus van vóór 1922 zijn. Op deze foto loopt de tramlijn naar Tholen nog recht over het midden van de plantsoenen in de latere Burg. Stulemeijerlaan . Na plaatsing van die rotonde met fontein zou de tramlijn met een westelijke boog om die nieuwe rotonde heen gaan lopen.

Aldus kom ik uit op : Na 1918 maar voor 1922 dus blijft de keus uit 1919 – 1920  of 1921.

Andere details

De (vermoedelijk) zweefmolen welke in een tuin staat tussen de Zuidmolenstraat en de Lievevrouwestraat is vermoedelijk van een kermisexploitant die hem op zijn eigen erf (het pand aan de Zuidmolenstraat heeft ook een flinke poort!) in de winter voor onderhoud heeft opgebouwd. Dit is consistent met het ontbreken van gebladerte, het is winter en dan zijn de kermisondernemers thuis en doen onderhoud!

Het straatje met de haakse bocht erin opzij van het Londonstraatje ken ik niet van naam, maar is definitief verdwenen bij de omvangrijke sloop rond de aanleg van de Westersingel. Het straatje moet zijn zuidelijke ingang hebben gehad in de Koepelstraat ter hoogte van het huidige “motorcafé Die Twee”.*)

Seizoen

De foto is in elk geval niet in de zomer gemaakt, de bomen zitten niet in het blad namelijk. De foto is ergens rond het middaguur genomen, gezien de schaduw van de Peperbus.

Mijn keus voor een precies jaartal zou gaan naar 1919. Ten oosten van de Martelarenkerk aan het Bolwerk Zuid is op het blok begrensd door de Boxhornstraat-Thomas de Rouckstraat – Bolwerk en Noordsingel nog geen enkele woonbebouwing. Enkel het nonnenklooster en de Gerardus Majellaschool voor meisjes staan er al en de eerste bebouwing voor de School met den Bijbel (Bolwerk), nog slechts één verdieping en nog niet de volle breedte van het aangekochte perceel bestrijkend. Duidelijk te zien is de omheining d.m.v. een houten schutting om het schoolplein te begrenzen. Als zodanig komt dit ook voor op een foto uit 1914 van de Belgische vluchtelingen welke daar met een hele groep op dat omheinde terrein bivakkeerden, met primitieve gaarkeuken en al.)  Na de eerste Wereldoorlog (en blijkbaar zelfs pas na 1918) werden er in de Boxhornstraat en langs het Bolwerk Zuid snel huizen gebouwd, ik heb zelf in een van die oude huizen in de Boxhornstraat gewoond (nr. 12A – later vernummerd tot 50A).

Andere zaken die het precieze jaartal zouden kunnen verraden zijn:

• de Gerardus Majellaschool (thans Montessorischool)moet nog 2 lokalen erbij krijgen om tot precies de hoek van de Thomas de Rouckstraat te reiken. Die lokalen in twee verdiepingen zijn er later nog “aangeplakt”.
• tussen Bolwerk Noord en Zuidzijde Zoom ontbreekt nog het stratenplan van de Faurestraat, Faurepleintje en de Paulus Bakxstraat.
• ter hoogte van het latere Faurepleintje zie je nog wat stallen voor de paarden / veulens voor de Artilleriekazerne (later Wilhelminakazerne).
• tussen wat struikgewas zie je drie ronde lichte plekken, mooi rond, waarvan ik dan denk dat dat van die looprondjes zijn waar een paard dat aangelijnd is aan een centrale paal, rondjes kan lopen, draven. Een andere verklaring voor die drie even grote ronde lichte plekken kan ik niet bedenken. (Je ziet dat soort constructies ook nu nog wel bij paardenfokkers / maneges, waar er dan een stapmolen op staat).*)

Tot zover wat ik uit deze foto kan destilleren!  Verdraaid interessant! Ik hoor graag uw bevindingen in deze!
Met vriendelijke groet, Paul Sturm

Wel, lezers, wat dacht u er van? Nu zijn er twee data die elkaar in feite uitsluiten: de bouw van de garage aan Hoogstraat 15, en de plaatsing van de fontein van Janus Dingemans. Wie werpt nieuw licht op de zaak?
Als websiteredactie zijn we hoe dan ook blij met zulke ‘stadswandelingen’. Precies de reacties waar je stiekem op hoopt, maar niet durft te verwachten. Hier steek je veel van op.

Tenslotte nog even dit: het straatje waarvan Paul de naam niet kent, heette (jawel!) Stoelematstraat. Zo begrijpt u dat de naam Stoelemat van het ontplofte Kruithuis via deze straat nu in de evenementenzaal voortleeft. Wel een beetje jammer, nu er op het Geertruidaplein een verkoophal met een inpandig vuurwerkbunkertje is gepland. Zo’n gebouw dat bijna op dezelfde plaats als het vroegere Kruithuis staat zou die naam met recht over kunnen nemen.
Nog een kleinigheid: de straat die thans Boutershemstraat heet, zou volgens een vroegere plantekening de naam Stoelematstraat gaan heten. Waarom dit later is veranderd is niet nagegaan.
Voor het overige zij vermeld dat er nog veel meer op de foto is te ontdekken. Kijkt bijvoorbeeld eens op naar de Franse tuin achter het Markiezenhof. Het afsluitende gebouw aan de oostzijde staat er helemaal niet. De middeleeuwse Margrietenkapel die verdween in 1952 brengt nog steeds tranen in de ogen. Zo is er nog veel meer om te ontdekken.

We zijn dus nog niet klaar met deze foto…. Hopelijk brengt nóg iemand een antwoord op het raadsel dat met deze twee inzendingen is ontstaan? Reageren kan via onderstaande vakjes, of direct aan de webmaster (bij uitgebreide betogen kan dit laatste weleens handig blijken).