De vrijwilligers maken de Kring. Met deze stelling doe ik niemand tekort, want iedereen die iets voor de Kring doet werkt, niemand uitgezonderd, op vrijwillige basis. Dat zijn zoveel mensen, dat men op zo’n vrijwilligersdag soms een vroegere kennis ontdekt die warempel óók tot die groep behoort. En dan missen we nog degenen wie om uiteenlopende redenen niet aan de dag kon deelnemen. Het zijn er dus nog méér. De Kring brengt zijn waardering voor deze leden tot uitdrukking met een jaarlijkse uitstap, hetgeen door diezelfde vrijwilligers zeer op prijs gesteld. Daarbij wordt het nuttige(n) met het aangename verenigd. Zo zie je in wat voor boeiende streek we eigenlijk wonen. Op Hildernisse zijn we op 28 september 2013 op een zeer bijzondere plek te gast. Tiny Arts en Monique Ummels heetten ons op zaterdagochtend 28 september welkom op hun woonerf. Zelf nog steeds een beetje verbaasd dat ze de kans kregen om deze boerderij te gaan beheren. Met hun hartelijke ontvangst, uitleg over historie en omgeving, en last but not least verzorging van de inwendige mens, maakten zij er voor de vrijwilligers c.q. werkers voor de Geschiedkundige Kring een bijzondere dag van.
Pareltje Een pareltje op wandelafstand van de stad, zo kunnen we dit rijksmonument boerderij Hildernisse anno 2013 gerust noemen. Oudere Bergenaren zijn hier vast wel eens heen gewandeld langs de dijk van de Augustapolder, en bij de Kraaijenberg rechtsaf de dijk over. Echt iets voor de zondagmiddag, of op 3 februari onderweg naar bedevaartplaats Woensdrecht om de Blasiuszegen te gaan halen. Want dan was de route langs Hildernisse toch de kortste.
Hildernisse maakt deel uit van het landgoed Mattemburg. Het landgoed mocht dan vanuit het huis van die naam worden bestuurd, de boerderijen van het landgoed zijn veel ouder. En de naam nóg ouder. De naam Hildernisse komt al voor op de zgn Scheldekaart uit 1505. En geschreven bronnen gaan nog veel verder terug; in een document van de Bisschop van Luik wordt al in 1095 melding gemaakt van een ‘allodium de Hildenesen’. Daarmee kent het dus zelfs een vroegere vermelding dan Bergen op Zoom, en bleek het bovendien een ‘eigen goed’ te zijn, dus niet aan pacht onderhevig. De naam duikt ook in latere jaren meermalen op in documenten. Een korte beschrijving van het dorp cq de parochie Hildernisse is te vinden in het archief van waterschap de Agger, doc 484 pag 7. Daar is ook beschreven wanneer en waarom het dorp is verloren gegaan. Nog veel meer is te vinden in de publicaties in onze eigen Waterschans.
Nadat de als Hildernisse aangeduide plaats onder het water van de (toen) Oosterschelde verdween, is de naam gekoppeld geraakt aan de nog resterende boerderij. Het huidige gebouw heeft deze voorgeschiedenis niet meegemaakt; het dateert uit midden 18e eeuw. Daarmee overtreft dit gebouw het bovenbedoelde landhuis toch nog met 100 jaren. De oorsprong van de boerderij reikt zelfs terug tot ten minste de 17e eeuw. Voor wie meer wil weten raadplege de Waterschans via de boekenkast of de website van het Markiezenhof, dan wel de website van dr Karel Leenders, waar ook vele verwijzingen naar achtergrondinformatie zijn vermeld.
Wat u in deze documenten niet vindt is een opmerking die Tiny Arts ooit opving van een bezoeker, die zei dat deze boerderij een bijzondere schouw in de keuken had, omdat deze afkomstig zou zijn uit het klooster Emaus of Emmaus, dat gelijktijdig met Hildernisse verloren ging. Verdere informatie ontbreekt om deze bewering te staven. Maar wie weet….
Vlak naast de boerderij staat nog een pas gerestaureerd gebouwtje dat als scheldevanger bekend staat. Het is een van de twee waarnemingsposten die gebruikt werden bij bombardementsoefeningen op de Oosterschelde. Hoe een en ander werkte zou best eens in een apart artikeltje opgenomen kunnen worden.
Natuurgebied Hildernisse maakt deel uit van het landgoed Mattemburg en als zodanig sedert 1970 eigendom van Brabants Landschap. Nadat het boerenbedrijf van de familie Bogers naar een andere locatie is vertrokken, is de boerderij gerestaureerd, en krijgt nu een recreatieve bestemming. Middenin een uniek natuurgebied liggen de mogelijkheden voor het oprapen. En dat zijn de huidige beheerders (en bewoners) Tiny Arts en Monique Ummels dan ook van plan. Inmiddels worden er met grote regelmaat groepen ontvangen die een rondleiding over het landgoed willen. Op facebook (waar anders anno 2013…) hebben vele bezoekers al blijk gegeven van hun enthousiasme over dit gebied. Sterker nog: ook deze vrijwilligersdag staat er al op! (als u doorklikt om dit zelf te zien: registreren of aanmelden is niet nodig, gewoon naar beneden doorschuiven)
Tijdens de wandeling die onze groep met Tiny Arts of Leo den Heyer (AVN afd Zeeland) maakte werden we geattendeerd op allerlei dingen waar je als gewoon wandelaar geen oog voor of geen weet van hebt. En zo ontdek je dat je als inwoner van Bergen op Zoom een uniek natuurgebied op loopafstand hebt, waar vele landschappen elkaar kort opvolgen: bossen, zandgronden, wal, kleigronden, polders, verwaterd gebied en plassen. Op dit moment grazen er vooral paardjes. IJslanders van diverse eigenaren, die zelfs op een wachtlijst staan om hun paardje hier te laten verblijven. Eigenlijk zou Tiny liever ook wilde Konikpaardjes in het gebied zien. Binnen afzienbare tijd komt er echter al een aantal Drentse heideschapen, en kippen en ganzen gaan het erf verlevendigen.
Toren Op de Kraaijenberg staat op dit moment een houten uitkijktoren. Enkele medewandelaars weten zich nog te herinneren dat er in het verleden een Duitse radiotoren stond. Een grijs, hoekig ding met een open vakwerkconstructie. Deze is vermoedelijk ergens eind jaren ’70 gesloopt. [Noot: Merkwaardig genoeg heb ik nog geen foto van deze toren weten te lokaliseren. (graag een tip..!)
Als je dan bij de Kraaijenberg over de binnenbandijk de Augustapolder in wandelt, zie je dat de stad dit prachtige gebied toch wel erg dicht nadert. Verdere stadsuitbreiding c.q. verlies aan natuurgebied is (aan deze kant) echter middels duidelijke afspraken tussen gemeente Bergen op Zoom en Brabants Landschap vastgelegd. Aan de zuidzijde van de Markiezaatsweg mogen nog slechts drie terpen in de Augustapolder eventueel worden bebouwd. Over de steilrand van de Brabantse wal naar de hoeve Hildernisse terugkerend geniet de groep nog volop van de geweldige vergezichten over de lager gelegen voormalige slikken en Markiezaatsmeer. Met stille verbazing over het feit dat je niet op vakantie hoeft om van de natuur te genieten. Menigeen besluit dan ook spoedig hier weer te keren. AvL . . . .
Een paar boeken die beslist de moeite waard zijn in verband met deze dag :
Ontdek de Brabantse Wal van Willem de Weert ISBN/EAN 978-90-808206-0-9
Landgoederen in Noord Brabant, diverse schrijvers ISBN/EAN :978-90-73187-76-4 
